اصفهان| گاوخونی تالاب مظلوم ایران

تالاب گاوخونی منطقه‌ای به وسعت 476 کیلومترمربع در 167 کیلومتری جنوب شرق اصفهان در کنار شهر ورزنه و در مجاورت تپه‌های شنی واقع و ارتفاع آن از سطح دریا هزار و 470 متر و بیشینه عمق آن 150 سانتی‌متر است، این تالاب بیش از یک دهه به‌جز یک مورد آن‌ها کوتاه‌مدت در سال 95، آب را به خود ندیده است.

گاوخونی در سال 1354 در کنوانسیون رامسر به ثبت رسید و نام آن در فهرست تالاب‌های بین‌المللی قرار گرفت، این تالاب که روزگاری یکی از زیستگاه‌های حیات‌وحش و پرندگان در فلات مرکزی ایران بود اکنون نشانی از حیات موجودات زنده در آن نیست.

برخی از کارشناسان معتقدند اگر این تالاب منشاء گردوغبار شود، انتشار سمی آلوده به فلزات سنگین شهر اصفهان و استان‌های اطراف را تهدید می‌کند.

در چند سال اخیر توسعه نا‌متوازن استان اصفهان سبب ایجاد مشکلات و چالش‌های زیست‌محیطی بسیاری شامل آلودگی هوا، آلودگی آب، کم‌آبی، خشکی تالاب گاوخونی و رودخانه زاینده‌رود و افت شدید آب‌های زیر‌زمینی شده است.

تالاب بین‌المللی گاوخونی در سال‌های اخیر به دلیل کاهش بارش‌ها در حوضه زاینده‌رود و برداشت بی‌رویه در این حوضه آبی، به منطقه‌ای خشک بدل شده است، این تالاب نقش عمده‌ای در اکوسیستم منطقه به‌ویژه پراکنش ریزگردها تا کویر مرکزی ایران دارد.

میزان بارش کشور از ابتدای سال آبی جاری (اول مهر سال 1397) تا 23 فروردین سال 98 بنا به اظهار مسئولان امر، 293 میلی‌متر بوده که نسبت به آمار بلندمدت 50 ساله، 45 درصد و نسبت به متوسط بارندگی سال گذشته بیش از 174 درصد افزایش داشته است.

بر این اساس کل جریان‌های ورودی به مخازن سدهای کشور بیش از 52 میلیارد مترمکعب اعلام‌شده که سه و نیم برابر سال گذشته بوده و بیش از 250 درصد افزایش داشته است.

این بارش‌ها اگرچه خسارت‌های جانی و مالی بر جای گذاشت، اما با نعمت‌هایی همراه بود که آشتی بیشتر تالاب‌های کشور با آب یکی از آن‌هاست، به‌طوری‌که به گفته مسئولان، سیلاب‌ توانسته بیشتر تالاب‌های ایران را در زمان حاضر سیراب و از آب پر کند.

تازه‌ترین آمار حاکی از آن است با توجه به گستردگی بارش‌های مناسب سال جاری و حجم زیاد جریان‌های سطحی، 44 پهنه از تالاب‌های مهم کشور که در اثر خشکسالی مستمر سال‌های اخیر دچار مشکلات جدی شده بودند، بین 40 تا 100 درصد آبگیری کرده و از آب پرشده‌اند.

به دنبال بارش‌ها و حرکت روان آب‌ها و سیلاب‌ها، بنا بر اظهار مسئولان، تالاب‌های گمیشان، آلاگل، اجی گل و آلما گل در شمال کشور، میقان و آقگل در مرکز، چغاخور، گندمان، بامدژ، هورالعظیم، حله و مهارلو در غرب و جنوب و تالاب هامون و هیرمند در جنوب شرق همچنین دریاچه ارومیه آبگیری شدند. علاوه بر این تالاب‌های شادگان، میان بران، شین بان و جازموریان به گفته مسئولان وضعیت خوبی پیدا کردند.

در این میان استان اصفهان همچنان به‌رغم بارش‌های بی‌سابقه و بالا آمدن محسوس سطح آب زاینده‌رود سهم بسیار ناچیزی از احیای تالاب‌ها دارد، به‌طوری‌که با وجود بارندگی بی‌سابقه تالاب بین‌المللی گاوخونی پس از 15 سال تنها با رسیدن بخش اندکی از آب زاینده‌رود قدری زنده شد اگرچه همین اندک قدم رنجه آب موجی از مسرت و شادمانی مردم اصفهان را به دنبال داشت.

معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان هشت فروردین امسال در حاشیه بازدید از این تالاب گفت: پس از بازگشایی دریچه‌های سد زاینده‌رود و استمرار بارش‌ها، پساب یک مترمکعب بر ثانیه وارد این تالاب شده است.

حجت‌ا... غلامی گفت: با هدایت سیلاب و روان آب بارش‌های اخیر به رودخانه زاینده‌رود حجم 10 مترمکعب بر ثانیه به تالاب بین‌المللی گاوخونی رسید و این تالاب پس از 15 سال رنگ آب را به خود دید.

300 میلیون مترمکعب، نیاز آبی تالاب گاوخونی

عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اصفهان اظهار کرد: تالاب گاوخونی اصفهان برای سیراب شدن به حدود 300 میلیون مترمکعب آب نیاز دارد یعنی زمانی که ارتفاع آب در این اکوسیستم طبیعی نزدیک به یک متر باشد به کارکرد واقعی‌اش می‌رسد.

ناصر حاجیان افزود: تاکنون کمتر از 10 میلیون مترمکعب آب به عرصه‌های تالاب بین‌المللی گاوخونی رسیده است درحالی‌که باید سطح آب به بیش از این میزان برسد.

او معتقد است مساحت تالاب گاوخونی به‌طور تقریبی برابر با مساحت شهر اصفهان است و این حجم گسترده باید به‌خوبی آب داشته باشد تا این‌که سیراب شود.

استان اصفهان با مساحت 107 هزار و 443 کیلومترمربع، حدود 25.6 درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است.

این استاد و متخصص بخش آب با اشاره به این‌که در گذشته سال‌هایی هم بوده یک میلیارد مترمکعب در بستر این تالاب آب جاری می‌شد، خاطرنشان کرد: برای چنین اتفاقی سد زاینده‌رود هم پر از آب بوده است.

حاجیان با اشاره به این‌که امکان دارد میزان بارندگی در سرشاخه‌های زاینده‌رود به حدود 2 هزار تا 500 میلی‌متر برسد، تصریح کرد: چنین میزان بارشی در 60 سال گذشته به‌طور تقریبی کم‌سابقه بوده اما با توجه به این‌که در سال گذشته کمترین میزان بارش را تجربه کرده‌ایم تحلیل موضوع و توجه به منابع آبی از اهمیت خاصی برخوردار است.

او خاطرنشان کرد: باید در بخش آب متخصصان اظهارنظر کنند و بر اساس نظر کارشناسان کار را به‌خوبی پیش برود.

ساماندهی زاینده‌رود، حلقه مفقوده احیای گاوخونی

معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان اظهار کرد: برای احیای تالاب بین‌المللی گاوخونی، باید ساماندهی رودخانه زاینده‌رود از سراب تا پایاب انجام شود.

حجت‌الله غلامی افزود: ساماندهی زاینده‌رود از پرت آب در مسیر جلوگیری می‌کند و در مواقع بازگشایی آب برای کشاورزی، اضافه‌های آن به تالاب هم می‌رسد.

او اظهار داشت: درصورتی‌که ساماندهی رودخانه زاینده‌رود در سال‌های گذشته انجام‌شده بود بارندگی‌های اخیر به‌راحتی به سمت تالاب هدایت‌شده و آن را سیراب می‌کرد.

معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان تصریح کرد: برای احیا و ساماندهی این تالاب اعتباری در نظر گرفته نشده اما برای ساماندهی رودخانه زاینده‌رود از سراب تا پایاب اعتبار اختصاص پیداکرده است.

غلامی اضافه کرد: با هدایت بخشی از سیلاب‌ها و روان آب‌ها به تالاب گاوخونی، وضعیت نامناسبی که براثر خشکی که در شرایط جوی ناپایدار با افزایش گردوغبار همراه با فلزات سنگین در محیط اطراف پراکنده می‌شد، بهبود پیدا می‌کند.

**اصفهان ستیزی، سنگ بزرگ در مسیر آب

رئیس مجمع نمایندگان مجلس اصفهان تصریح کرد: تالاب گاوخونی و محیط‌زیست دارای سهمیه است که اکنون آب برای بخش کشاورزی باز شده سهم تالاب و محیط‌زیست را هفت مترمکعب در نظر گرفتند.

حجت‌الاسلام سید ناصر موسوی افزود: در مجلس هشتم عنوان کردم اگر تالاب گاوخونی خشک شود و ریزگردهای سمی در هوا پرتاب شود تمام استان‌ها حتی تهران را درگیر خواهد کرد.

رئیس مجمع نمایندگان مجلس اصفهان تصریح کرد: مجمع نمایندگان استان در دوره دهم مجلس شورای اسلامی به اذعان نمایندگانی که از ادوار اول در مجلس بودند گفتند هیچ زمان اتحادی به‌ویژه برای آب نبوده است.

او با بیان این‌که 25 جلسه با مسئولان طراز اول کشور در خصوص آب برگزار شد، ادامه داد: یکی از درخواست‌ها بحث احیای زاینده‌رود و تالاب گاوخونی توسط نمایندگان در مجلس بوده است.

موسوی لارگانی خاطرنشان کرد: زمانی که مدیر قصد ارتقا جایگاه دارد عنوان می‌کند در فلان رتبه کشوری رتبه نخست را داریم که این موضوع باعث می‌شود نتوانیم بودجه کافی برای استان تخصیص دهیم.

او با بیان اینکه مشکل به خود ما بازمی‌گردد چراکه از حق خود دفاع نمی‌کنیم، یادآور شد: اگر اتحاد با مدیران وجود داشته باشد مشکلات کنونی برطرف خواهد شد.

او با اشاره به بازگشایی سد زاینده‌رود و شادی مردم گفت: نباید شادی مردم را با بی‌تدبیری از آن‌ها سلب کنیم.